Ο καλαματιανός είναι ο πιο γνωστός και πιο αγαπητός χορός στην Ελλάδα και παντού όπου υπάρχουν Έλληνες. Είναι μια μεγάλη προσφορά της Καλαμάτας στο νεοελληνικό πολιτισμό. Για να καταλάβουμε, όμως, το χαρακτήρα, την προέλευση και την ποιότητα του Καλαματιανού χορού, πρέπει να γνωρίσουμε πρώτα, τι είναι «συρτοί» χοροί, γιατί σε αυτούς ανήκει ο καλαματιανός. Γενικά, ο συρτός χορός είναι ο πιο διαδομένος και συνηθισμένος χορός των Νεοελλήνων. Από τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η σεμνότητα στις χορευτικές κινήσεις και η αρχαία λατρευτική καταγωγή του. Για τη σεμνότητα και την αρμονικότητα, η εκτέλεση του συρτού χορού γίνεται από πολλούς μαζί χορευτές και χορεύτριες, που είναι πιασμένοι από τα χέρια και χορεύουν σε σχήμα κύκλου. Διαπιστώνει κανείς ότι είναι ένας χορός «κυκλικός» ή «κύκλιος», όπως οι ανάλογοι αρχαίοι ελληνικοί χοροί. Ο πρώτος του χορού, ο κορυφαίος, λέγεται σήμερα «μπροστινός» και είναι αυτός που «σέρνει το χορό». Είναι ο μόνος, που αυτές τις στιγμές έχει ιδιαίτερη τιμή, αλλά και ο μόνος που μπορεί να έχει χορευτικές πρωτοβουλίες, που οι άλλοι πρέπει να παρακολουθούν και να ακολουθούν. Τον «μπροστινό» διαδέχονται κάθε τόσο άλλοι, και έτσι όλοι οι χορευτές αλλάζουν στην τιμητική θέση και στις χορευτικές πρωτοβουλίες, έχοντας έτσι την ευκαιρία να επιδείξουν τις χορευτικές τους ικανότητες.